Geminidy – podobnie jak wcześniej wzmiankowane Perseidy czy Leonidy – są jednym z najbardziej popularnych i znanych rojów meteorów, przez strumień których, po raz kolejny, będzie przemieszczać się Ziemia. Tegoroczny okres aktywności roju przypada między 4 a 17 XII. Natomiast maksimum aktywności roju nastąpi 14 grudnia 2022 roku o godzinie 13. Obserwatorzy będą mogli podziwiać niebiański spektakl podczas nocy z 13 na 14 grudnia 2022 roku. Jest to jeden z najbardziej wydajnych rojów w roku.
Niektórzy twierdzą, że w ciągu ostatnich lat Geminidy przewyższały swoją intensywnością słynne sierpniowe Perseidy. Prognozowana na rok 2022 zenitalna częstotliwość godzinna (ZHR) powinna osiągnąć wartość około 150 meteorów na godzinę przez większość wieczoru i nocy. Prędkość meteoru w atmosferze ziemskiej to 35 km/s. Współrzędne radiantu wyniosą 
, zaś dobowa jego prędkość to 
Średnica pola radiantu to 4°. W ciągu 22 dni radiant roju przesunie się o 27°, co zrozumiałe, wszak Ziemia też porusza się w ruchu orbitalnym wokół Słońca i kąt, pod którym meteoroidy wpadają do atmosfery ziemskiej ewoluuje. Pozycja radiantu jest zazwyczaj podawana dla spodziewanego maksimum intensywności.
Radiant roju znajduje się w pobliżu drugiej co do jasności gwiazdy α Gem gwiazdozbioru Bliźniąt (łac. Gemini) znanej pod nazwą Kastor. Gwiazda znajduje się w odległości 52 lat świetlnych od Słońca i stanowi układ sześciokrotny.
Przewiduje się (na podstawie badań przekroju czynnego roju), że aktywność Geminidów z kolejnymi dziesięcioleciami będzie rosnąć. Co ciekawe, astronomowie długo nie mogli znaleźć komety, której rozpad lub utrata masy odpowiadałyby za rój. W 1983 roku ekspert w dziedzinie komet, Fred L. Whipple, orzekł (i wysłał oficjalny okólnik IAU – Międzynarodowej Unii Astronomicznej), iż prawdopodobnie występowanie roju związane jest z asteroidą, nazwaną prowizorycznie 1983 TB.
Jak asteroida mogłaby wyprodukować rój meteorów? Kilka lat temu, w 2010 roku, w piśmie The Astronomical Journal, kilku astronomów określiło 1983 TB jako „skalistą kometę” (asteroida liczy zaledwie 5 km średnicy), która zbliżając się do Słońca bliżej niż jakakolwiek inna znana nam planetoida (na odległość 20.7 mln km, co stanowi 1/3 średniej odległości Merkurego od Słońca), ulega „termicznemu rozdrobnieniu” pod wpływem światła i ciepła bijących od Słońca.
W 2009 i 2019 roku satelita NASA nazwany STEREO A sfotografował asteroidę (której nadano nazwę 3200 Phaethon’a, syna słonecznego boga Heliosa) i spostrzeżono na zdjęciu, że ciągnie ona za sobą żwirową pozostałość, która ucieka z planetoidy w kosmos. Jednak pyłu tego było nieco za mało, aby mógł on odpowiadać za wieloletnią (i w dodatku narastającą) aktywność roju Geminidów. Szacuje się, że maksimum aktywności roju nastąpi około 2080 roku, wówczas ZHR (Zenithal Hourly Rate) wyniesie 200, a następnie aktywność stopniowo zacznie słabnąć, zanikając całkowicie około 2300 roku. Według ekspertów ze „Sky and Telescope”, Geminidy prawdopodobnie będą źródłem (zaraz po Perseidach) największej liczby najjaśniejszych bolidów (zwanych po angielsku „fireballs” – kulami ognia) wśród przeszło 100 znanych i klasyfikowanych rojów meteorów. Średnia jasność wpadającego w atmosferę meteoru z roju Geminidów osiąga nawet -2m (magnitudo, wielkość gwiazdowa, oznaczana przez m lub mag) – czyli w przybliżeniu tyle, co Mars oraz Jowisz, a kilkakrotnie mniej (w sensie intensywności strumienia światła) od Wenus, choć obserwatorzy zakładają, że jasność najjaśniejszych meteorów może osiągnąć -5m (czyli porównywaną z jasnością Wenus). Obserwację utrudniać będzie Księżyc znajdujący się fazie Księżyca garbatego ubywającego (F=-0,72), ale kluczowa jest oczywiście prognoza pogody, którą jak zwykle przygotowaliśmy dla wszystkich miłośników astronomii.
Prognoza na noc 13/14 grudnia 2022 (aktualizacja z dnia 13.12.2022)
Prognoza na noc 13/14 grudnia 2022
Sytuacja synoptyczna: Polska będzie na skraju północno-zachodnim układu wysokiego ciśnienia.
Temperatura minimalna powietrza: od -11°C w północno-wschodniej Polsce do -5/-6°C na zachodzie i północnym-zachodzie kraju.
Wiatr: słaby 5 m/s, południowy i południowo-zachodni we wschodnich i północnych rejonach kraju.
Wilgotność powietrza: duża, 80-90 %.
Opady atmosferyczne: We wschodnich i południowych rejonach kraju możliwe słabe opady śniegu, z intensywnością do 0,1 mm/h.
Zachmurzenie piętra niskiego: we wschodniej, południowej, miejscami w centrum oraz częściowo w woj. lubuskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim i pomorskim, a także w północnych rejonach województw południowych zachmurzenie duże i całkowite chmurami Stratus, Stratocumulus. Na pozostałym obszarze zachmurzenia piętra niskiego brak.
Zachmurzenie piętrzą średniego: w północno-wschodniej, a później we wschodniej Polsce oraz w południowo-zachodnim rejonie kraju zachmurzenie duże i całkowite chmurami Altocumulus oraz Altostratus.
Zachmurzenie piętra wysokiego: zachmurzenie duże i całkowite w południowo-zachodniej i północno-wschodniej Polsce chmurami Cirrus fibratus oraz Cirrostratus fibratus.
Zachmurzenie ogólne: zachmurzenie duże i całkowite za wyjątkiem częściowo woj. zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego, łódzkiego, podkarpackiego, gdzie wystąpi zachmurzenie małe lub brak. W godzinach wieczornych, lokalnie, w woj. lubuskim i dolnośląskim możliwe rozpogodzenia.
Warunki obserwacyjne: W części województw: zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego, łódzkiego, podkarpackiego, warunki obserwacyjne dobre. Na pozostałym obszarze brak dobrych warunków obserwacyjnych. W godzinach wieczornych, lokalnie, w woj. lubuskim i dolnośląskim możliwe rozpogodzenia sprzyjające obserwacjom.
Uwaga: dokładny rozkład pól zachmurzenia na załączonych mapach prognostycznych.
Opracowanie:
dr Grzegorz Duniec, Centrum Modelowania Meteorologicznego IMGW-PIB
dr Marcin Kolonko, Centrum Modelowania Meteorologicznego IMGW-PIB
prof. dr hab. inż. Mariusz Figurski, Centrum Modelowania Meteorologicznego IMGW-PIB
Do pobrania:
