W najnowszym wydaniu czasopisma Bulletin of the American Meteorological Society (200 pkt MNiSW, IF2023: 6,9), ukazał się artykuł naukowy na temat występowania quasi-liniowych układów konwekcyjnych QLCS (ang. quasi-linear convective systems) w Europie. W kontekście dotychczasowych badań nad zjawiskami głębokiej konwekcji jest to unikatowa i pierwsza taka praca, gdzie wykorzystano dane radarowe obejmujące przeważającą część Europy w celu dokonania analizy aspektów klimatologicznych układów burzowych. Do tej pory publikacje o podobnej metodyce badań były opracowywane głównie dla obszarów Stanów Zjednoczonych.
W badaniach, do identyfikacji układów QLCS wykorzystano dane radarowe OPERA z okresu 2014-2021, a także raporty niebezpiecznych zjawisk pogodowych ESWD (European Severe Weather Database) i dane z sieci detekcji wyładowań atmosferycznych ATDnet. Na podstawie zbiorów danych, zidentyfikowano łącznie 1475 przypadków QLCS, gdzie 1151 (78,0%) stanowiły te najsłabsze, 272 (18,5%) umiarkowane, a 52 układy derecho (3,5%), czyli układy przynoszące najsilniejsze zjawiska, głównie wiatr o niszczycielskiej sile. Manualna identyfikacja układów QLCS pozwoliła na rozpoznanie typów morfologicznych i opadowych, określenie zasięgu przestrzennego, czasu trwania, prędkości i kierunku przemieszczania. Wyniki prowadzonych badań wskazują, że układy QLCS występują najczęściej latem w Europie Centralnej, a w przypadku południa Europy jest to okres do późnej jesieni. W zakresie analizy typów morfologicznych wskazano ze struktura radarowa bow echo dotyczyła 29% wszystkich przypadków, a mesoscale convective vortex 9% sytuacji. W zakresie typów opadowych, układy trailing i embedded dotyczyły ponad 50% wszystkich incydentów. W pracy dokonano również analizy zagrożeń związanych z występowaniem układów QLCS. Były to wyładowania atmosferyczne (dotyczyły średnio 94,4% powierzchni układu QLCS), porywy wiatru (7,9%), intensywne opady deszczu (6,1%), opady dużego gradu (2,9%) i trąby powietrzne (0,5%). Układy derecho charakteryzowało największe pokrycie raportami dotyczącymi silnych porywów wiatru (49,8%), a w przypadku układów o charakterze back-building wskazano na dominujące zagrożenie w postaci intensywnych opadów deszczu (13,5%). Układy QLCS w okresie 2014-2021 przyczyniły się do dużych strat materialnych, a także do 104 ofiar śmiertelnych i 886 rannych.
Surowiecki A., Pilguj N., Taszarek M., Piasecki K., Púčik T., Brooks H.E., 2024. Quasi-linear convective systems and derechoes across Europe: climatology, accompanying hazards and societal impacts. Bulletin of the American Meteorological Society, 105(8), E1619–E1643. https://doi.org/10.1175/BAMS-D-23-0257.1
Badania finansowane w ramach projektów Narodowego Centrum Nauki (2019/33/N/ST10/00403, 2020/39/D/ST10/00768)
